جشن سده در ایران

جشن سده در ایران

جشن سده، جشن پنجاه قدم مانده به نوروز است.

جشن سده بزرگ ترین جشن آتش و از جشن­ های باستانی ایران است که هر سال ۱۰ بهمن ماه به صورت همگانی برگزار می شود. در گذشته، مردم با همکاری یکدیگر هیزم گرد می آوردند و بر بام خانه ها یا بر بلندای کوه آتش روشن می کردند. آتش نماد نور و انرژی است.

جشن سده  از مهم‌ترین جشن‌های زرتشتیان جهان است که در تاریخ دهم بهمن ماه یا «آبان روز از بهمن ماه» برگزار می‌شود. در این جشن زرتشتیان به ستایش اهورامزدا و پایکوبی می‌پردازند و همراه با آن، عده‌ای نیز به نواختن ساز مشغول می‌شوند.

جشن سده را با نام جشن آتش یا جشن زمستان نیز می‌شناسند و در بعضی نقاط کشور از این جشن با نام «سده سوزی» یاد می‌شود. مهم‌ترین نشانه جشن سده، آتش است و زرتشتیان آتش را به نشانه قدرت و عظمت اهورامزدا برپا و همگی در جمع کردن هیزم برای روشن کردن آن، مشارکت می‌کنند. آتش نقش قابل‌توجهی در تمام جشن‌ها و مراسم زرتشتیان دارد و پیروان این دین احترام زیادی برای آن قائل هستند. از دیگر مشخصه‌های برگزاری جشن سده، جمع شدن زرتشتیان در کنار هم و نزدیکی افراد به یکدیگر است. در گذشته بر فراز بام خانه‌ها و در نقاط بلند شهر و روستا آتش روشن و این جشن را با شادی و رقص‌ برگزار می‌کردند.

معنی سده چیست 

درباره وجه تسمیه جشن سده روایت‌های مختلفی وجود دارد. یک روایت به ارتباط جشن سده با عدد ۱۰۰ اشاره می‌کند و روز دهم بهمن را صدمین روز پس از شروع فصل سرما از ابتدای آبان ماه می‌داند؛ زیرا در گذشته اول آبان را زمان شروع فصل سرما می‌دانستند. از طرف دیگر از ۱۰ بهمن تا اول بهار نیز ۵۰ روز و ۵۰ شب باقی مانده است که روی هم ۱۰۰ می‌شوند. در این نظریه به‌دلیل بلند شدن روز و شب از تاریخ دهم بهمن به بعد، روز و شب را جداگانه شمارش می‌کنند.

بنا بر روایت دیگر، از تاریخ جشن سده تا زمان برداشت غلات، ۱۰۰ روز طول می‌کشیده است و به همین دلیل در این تاریخ جشن سده را برگزار می‌کردند. در آثار باقی مانده از ابوریحان بیرونی نیز به ارتباط بین جشن سده با عدد ۱۰۰ اشاره شده است؛ اما بعضی از مورخان معتقد هستند که ارتباطی بین نام‌گذاری جشن سده به این نام با عدد ۱۰۰ وجود ندارد. بنابر نظر این دسته از تاریخ‌شناسان، در زبان اوستایی معنی برآمدن خورشید و طلوع کردن می‌دهد و چون در روز دهم بهمن، چله بزرگ تمام می‌شود، زمین رو به گرم شدن و زایش خواهد رفت؛ بنابراین ایرانیان باستان پایان چله بزرگ و آغاز چله کوچک را در این روز جشن برگزار می‌کردند و با برپایی آتش، گرم شدن زمین و نزدیک شدن بهار را نوید می‌دادند.

سیاری از روایت‌ها ریشه در شاهنامه فردوسی دارند و بر مبنای داستان‌های حماسی این کتاب شکل گرفته‌اند. بنابر یکی از داستان‌های شاهنامه، هوشنگ شاه پیشدادی در تفرج صحرایی‌اش برای دفاع از خود سنگی آتش‌زا به‌سمت ماری پرتاب کرد و برای نخستین بار جرقه آتش کشف شد و کنترل آن به دست انسان افتاد. بنابر روایت‌های موجود، این داستان در زمان جشن سده اتفاق افتاده است و روز دهم بهمن ماه را روز کشف آتش می‌دانند. به همین دلیل جشن سده را به‌منظور چیرگی آتش بر اهریمن برگزار می‌کردند و آتش از عناصر اصلی این جشن به شمار می‌رود. چند بیت از شعر فردوسی در شرح داستان به این شرح است:

دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ        فروغی پدید آمد از هر دو سنگ

سده نام آن جشن فرخنده کرد        یکی جشن کرد آن شب و باده خورد

ز هوشنگ ماند این سده یادگار        بسی باد چون او دگر شهریار

آیین جشن سده 

در آیین زرتشتیان برای ماه‌های مختلف سال جشن‌های متفاوتی وجود دارند که در همه آ‌ن‌ها توجه به عناصر طبیعی و نکوداشت جهان به چشم می‌خورد. برای هرکدام از این جشن‌ها بهانه‌ای برای نکوداشت خلقت در جهان وجود دارد. جشن سده در میان زرتشتیان از گذشته‌های دور تاکنون، اهمیت زیادی داشته است و در ستایش آتش و عظمت اهورامزدا برگزار می‌شود.

در منابع مختلف تاریخی جشن سده را مربوط به زرتشتیان می‌دانند و ریشه‌های این جشن را در رسوم مذهبی این دین بیان می‌کنند. امروزه نیز این جشن را در مکان‌های مختلف با آداب و رسوم دین زرتشتی و با نیایش‌های مخصوص آن‌ها اجرا می‌کنند. شهرهای مختلف استان کرمان و یزد از جمله نقاطی هستند که هر ساله جشن سده باشکوه تمام در آن‌ها برگزار می‌شود و شاید بتوان نتیجه گرفت که این مراسم در فرهنگ مردم این مناطق ریشه دارد.

برگزاری جشن سده در میان زرتشتیان با انجام رسوم زرتشتی و خواندن گات‌ها و انجام مراسمی توسط موبدان زرتشتی انجام می‌شود. لباس شرکت‌کنندگان سفید است و موبدان با روبندهای سفید دهان خود را می‌پوشانند؛ زیرا آتش را پاک و نفس آدمی را باعث آلودگی آن می‌دانند. موبدان زرتشتی با در دست گرفتن مشعل‌ها و با همراهی جوانان سفیدپوش، در حال خواندن دعا و نیایش و متن اوستا، سه دور، دور آتش می‌گردند و سپس آن را روشن می‌کنند. هم‌زمان با زبانه کشیدن شعله‌های آتش، مردم به جشن و پایکوبی می‌پردازند.

شهرهای برگزارکننده جشن سده

سده در ۱۰ بهمن هر سال در شهرهای مختلفی برگزار می‌شود. زرتشتیان تهران، کرج، استان یزد و روستاهای اطراف میبد و اردکان، کرمان و روستاها، اهواز، شیراز، اصفهان، اروپا (سوئد) و آمریکا (کالیفرنیا) و استرالیا گرد هم می‌آیند و با روشن کردن آتش، راز و نیاز میکنند. اگرچه در برخی از شهرها سده باشکوه‌تر از بقیه شهرها برگزار می‌شود. مثلا در کرمان و یزد. هنوز هم در کرمان رسم است که کشاورزان از خاکستر آتش بر زمین‌هاشان می‌پاشند، چون معتقدند خاکستر آتش سده به زمین برکت می‌دهد. به عقیده خیلی‌ها جشن سده کرمان نه تنها در ایران بلکه در دنیا همتا ندارد. جشن سده در خیابان سده شهر کرمان و در باغچه بداغ آباد حدود ۸۰ سال است که برگزار می‌شود و در بیشتر سال‌ها دو هزار نفر در آن شرکت می‌کنند. و اما در یزد: جشن سده در یزد و شهرستان تفت هم هرساله باشکوه برگزار می‌شود. این آیین در روز دهم بهمن ماه هر سال که در میان زرتشتیان به نام روز مهر از ماه نیک اندیشی  شهرت دارد با حضور چند هزار نفر از زرتشتیان از سراسر کشور در این شهرستان برپا می شود. در ابتدا مراسم گاته خوانی سرودهای زرتشت برپا می‌شود، در ادامه مراسم نوبت به نقاله خوانی و شاهنامه خوانی می‌رسد و بعد هم آتش ها روشن میشود و سده را به یکی از تماشایی ترین ها تبدیل میکند.

کالابت برای شما سفر های خوبی آرزومند است